De koms’ van de dernjes
Dur Joop Brons
Uit Mededelingen, jrg. 45, 2020, nr. 4
As ’n kiend van de geboortegolf miek je ien je jeugd heel wat mee. Opzienbaorende veranderingen die toen nog niet goed tot ow deurdronge’. Toen ik nor de leggere school gieng, was ’t doodgewoon da’j ’n mes bej ow had. Vur ’n messepötje. Ok heel gewoon op de Aloysiusschool: allinnig jongens – op twee vrèjgezelle juffe’ nao. Op de bewaorschool - die je niet zo moch’ nümme’ - zat je nog nève’ en tusse’ dernjes. Daor wier op de grote school medeen korte mette’ mee gemak’. De jongens en de meisjes wiere’ üt mekaor gehòld. Wurrum wier ons nie’ verteld. D’r wier ons trouwes nooit wat gezeid. De grietjes gienge’ nor de Agnesschool, waor ’t gezag nog vur ’n deil wier bepaold dur zusters. Die konde’ nog hel en verdoemenis üt de kas’ trekke’ um de orde te bewaore’. De tuch’ op de jongensschool wier vurral ien stand gehouwe’ dur de verhaole’ over ’t optreeje’ van juffrouw Hulsman. Ze wier dur iedereen, achter hur rug um, de Gans genümd. Wie grond onder de nägels – rouwrändjes - had, wier met ’n vierkant lätje op de gestrekte vingers geslage’. En wie niet rechtop zat, kreeg met ’n gieter ’n straol koud waoter ien de nek. ’t Getuug wel van lef, a’j wit dat de helf’ van de klas met ’n mes op zak liep…
Mor de gròtste verandering kwam nao die bloedheite zommer van 1959 - bloedheit vur die tied dan. Toen wej wèr op school kwamen waore’ d’r plotseling gemengde klasse’. Ien de lègste drie klasse’ wiere’ jongens en meisjes dur mekaor gehusseld. Ik wit niet of ze ok nève’, laot staon aon mekaor ien de bank mochte’ zitte’. Ik dink eiges van niet, want de scheiding tusse’ de sekse’ gieng ien die tied nog heel ver. Ien de kerk zate’ de jongens (iedere dag!) links veurien en de meisjes aon de andere kant van ’t middeschip. En dan pròt ik nog niet over ’t zwembad, Domineeswaoter. D’r waore’ ’n paor ürrekes da’j gemengd ien ’t waoter moch’, mor vur de rest waore’ d’r aparte openingsure’ vur de twee geslachte’. En daor bleef ’t niet bèj: vur de paoters wier d’r nog wèr ’n andere tied iengerümd, zodat de vròllie niet ien bekoring wiere’ gebroch’ dur ’n paor blote paotersbene’. En nee: zusters gienge’ volges mien nooit zwemme’.
Wat te näöle’?