Keuterboeren
Het Koelhuis ligt nu volledig ingeklemd tussen de woningen. Het denksportcentrum is de laatste tastbare herinnering aan de oude veiling in de Laak. Een stipje op de Huissense kaart: het restant van het grote veilingcomplex waar de Huissense boeren een halve eeuw lang hun groenten naar toe brachten.
Door Joop Brons
‘Willem Giesen woonde hier in De Laak. Daar haalden we de eieren. Hij pakte ze uit de bakjes, bijna onder de kippen vandaan. En als er dan eentje was gebarsten, dan slurpte hij ter plekke het ei leeg. Zie je het voor je, met die grote snor van hem?” Kees Arends barst in een schaterlach uit.
Hij is van de naoorlogse generatie agrariërs in dit gebied. Kassen met bloemen en planten hebben de plaats ingenomen van de gemengde bedrijfjes die je hier aantrof. Boerderijtjes met een bongerd, wat vee en groenten van de koude grond. Het Laaksevoetpad deed zijn naam nog eer aan: de ontsluiting was weinig meer dan een grüsaspad. Het Knienepad, een onverharde verbinding tussen de Laak en de Bredestraat, is nog een souvenir uit die periode.
Het smalle paadje is overigens genoemd naar de scheldnaam van Giesen.
De naam Laak heeft alles te maken met de waterhuishouding van het gebied. De betekenissen lopen uiteen van waterdoorlatend, bevloeien en filtreren, tot overgebleven stilstaand water. Hier verzamelde zich vroeger het kwelwater, waardoor het gebied vaak drassig was. Een soortgelijk gebied was het naastgelegen Rozendaal, zo concludeert S. Oedin. Hij is wereldberoemd in Huissen vanwege zijn sociaalgeografische analyse van het stadje.
De Laak, lees: terrein Het Rozendaal, was op tweede Paasdag 1935 het podium voor het groeiend ongenoegen van de kleine boeren. Zij voelden zich in de kou gezet door de grote boerenbonden, maar ook door de regering met haar Landbouwcrisiswet van 1933. De weerstand van de boertjes richtte zich vooral op de beperking van de landbouwproductie. Die beknotting was een regelrechte aanslag op de toch al nauwelijks gevulde boerenbeurs. Huissen bleek een goede voedingsbodem voor dit ongenoegen. A. Bouwman, actievoerder uit Puiflijk, slaagde erin liefst zevenduizend ontevreden boeren naar de Laak te lokken.
Burgemeester Dony, zelf bestuurslid van de tegenpartij, de grote ABTB, vreesde ongeregeldheden. En terecht. Op het terrein kwam het enkele keren tot incidentjes tussen de boerenleiders en Dony. De laatste dreigde op zeker moment zelfs Bouwman van het terrein te laten verwijderen door de reeks veldwachters die hij had opgetrommeld. Deze dag werd besloten de Actie Bouwman een politiek karakter te geven. Het mocht niet baten. Bouwman haalde nooit de Tweede Kamer, ondanks de 803 stemmen uit Huissen.
Het Rozendaal bracht in de dertiger jaren nog enkele keren de boeren bij elkaar, in feite ook door de armoede gedreven. Huissen telde na de eerste wereldoorlog een kleine duizend kassen, waarin vooral druiven werden gekweekt.
In de dertiger jaren zat de klad in de prijzen. Burgemeester Dony (dezelfde) bedacht toen het plan de Huissense druif met feesten te promoten. Een kleurrijke optocht, grote praalwagens en een groot festijn op het Rozendaal maakten inderdaad de Huissense druif tot een topprodukt. Althans in 1934.
Daarna zakte de markt weer in.
In 1938 werd met een nieuw feest geprobeerd het succes van enkele jaren eerder te evenaren. De truc lukte. Liefst 15.000 mensen kwamen naar Huissen.
Maar veel plezier hadden de tuinders niet aan hun inmiddels landelijke bekendheid. De oorlog haalde een lelijke streep door de rekening.
Zestig jaar later is er in de Laak weinig meer terug te vinden van de betrekkelijke armoede van toen. Het Laaksevoetpad is, nu met hulp van de overheid, promoveerd tot een volwassen geasfalteerde ontsluitingsweg. Aan de weg liggen wat moestuintjes, waarop de groente van de koude grond nog volop wordt verbouwd. De hoogte van de zonnebloemen, inmiddels de drie meter ruim gepasseerd, verraadt er dat het einde van augustus alweer in zicht komt.
Aan het begin van het Laaksevoetpad staat nog een andere herinnering aan vroeger dagen: de diepvries. Het gebouwtje was een uitkomst voor de thuisslachtende boeren. Ze konden hun geslacht varken invriezen in een gehuurde ruimte. Want de diepvrieskist thuis is pas een vanzelfsprekendheid van de laatste twintig jaar.
Half augustus 1997 verscheen deze afelvering van Hel en Hemeltje in de Betuwe editie van De Gelderlander.