Bak Huussese herrie
Dur Joop Brons
Uit Mededelingen, Jaargang 43, nummer 2, 2018
Huusse’ is altoos goed gewès’ vur ’n stevige bak herrie. En nie’ inkel ien figuurlijke zin. Lao’k beginne’ met de schutterèj die ok bütte’ ’t jaorlijke schuttersfeest ‘t gildekanon liet buldere’. Hele straote’ zaote’ op mòndagmèèr ien alle godsvroegte rechtop ien bed as Jaap Elings her en der ien Huusse’ nejje koninge’ en ouwe bekende’ üt bed schoot. En dan praot ik nog nie’ ins over ’t koningschiete’ eiges. Ien de kersenbongerd wier zoveul meugelijk herrie geschöp’ dur sprauwejagers, die de vliegende dieve’ van de Hedelfingers af moste’ houwe’. Dat gebeurde met brommers zonder knalpiep, rammelende busse’ en nog laoter met gaskanonne’. Mor ok de kerk droeg bej aon ’t kabaol. Zelfs de zondagsrus’ was nie’ heilig. ’t Geklep van de klökskes van de zusterskapel en ’t paotersklooster was heel fienekes, zeker ien vergelieking met ’t lujje van de klokke’ van de grote kerk. En d’r wier wat afgelujd ien Huusse’. ’s Mèèrs vroeg vur drie misse’, en ien de loop van de dag was d’r durdewèèks altoos wel ’n brullef’ of ’n begrèffenis. Um elf uur wier gelujd as d’r iemand dood was en um negen uur klonk de papklok: de herinnering aon de tied dat Huusse’ um die tied de poorte’ sloot. En vurral niet te vergète’: ’t Angelus um twaolf uur ’s middags en um zes uur ’s aoves. As misdienaor he’k geregeld aon ’t klokketouw gehange’, want dat verrekte Angelus was nog ’n heel herejee. De klok mos’ èrs drie keer over drie keer slaon en dan ’n volle minuut achter mekaor deur. En prebier as ’n klein kèrlje zo’n zwaore klok nao drie keer mor ‘s ’t zwiege’ op te legge’. ’t Angelus was oorspronkelijk bedoeld um de minsen op de velde’ en op ’t werk op te roepe’ tot ’n gezamenlijk gebed. En d’r waore’ nog veul meer vörme’ van geläärm ien ’n tied waor ’n auto nog ’n biezonderheid was. Carbidbusse’ met ouwejaor, de bel van de iezerboer ien de straote’ en de klepperman die met zien blèk ’n noodslacht aonkondigde. Zelfs ’n drääiörgel hörde je nog geregeld ien Huusse’. Mor ’t was wel herrie die de rust ien Huusse’ onderstripte.
Echte herrie ha’j pas één keer ien de vier jaor de gemeenteraodsverkiezinge’. Heel Huusse’ wier dich’gepläk’. ’t Grote geweld kwam van alle wages die met knoepers van luidsprèkers alle aovende deur de straote van Huusse’ trokke’. Onbegriepelijk, niet te verstaon, mor wel ontiechelijk hard. De lèste keer da’k ’n verkiezingscaravaan dur Huusse’ zag trekke’, was toen Thé Geene de zwaon van de Westerbouwing had geronseld as stemmetrekker.
Elk dörp zal zien eige’ herrie kenne’, mor ien mien belèving knalde Huusse’ d’r altied bovenüt.
Winkele’ ien Huusse’
Dur Joop Brons
Uit Mededelingen, Jaargang 43, nummer 1, 2018
Vroeger was ’t nie’ allemòl bèter. Wel gemäkkelikker. Nim now ’t bòdschappe’ doen. Op iedere hoek van de straot stoeng wel ’n soort-van-Piet-Jooste’. Wèj wònde’ op ’t Mariaplein en dan ko’j kieze’ üt de bakkerèj van Jan Lamers of ’t buurtsupertje van Hèrmse’. En die hadde’ ok altied alles. Vroeg je öm ’n päkske botter, dan kreeg je da’. Gin gezever over vetzure’, verzaodig’, vloeibaor, ongezoute’ of gezoute’. De enige keus die’j had was goeie botter of ’n päkske bleu band, zoas wej de Blue Band nümde’. Mè’ alle botter die tegeswoordig ien de schappe’ steet, zou Johnnie de Guns’ bekant zien hele winkel kunne’vulle’. En da’ gel’ vur alle artikele’. De buurtwinkel was ideaol: je kon tusse’ de middag rustig achteröm en a’j op zondag nog wa’ vergète’ had ko’j ok nog terech’. Prachtige winkels met op de teunbank ’n snèjmesjien, ’n wèègschaol en ’t grote boek waorien je alles op kon laote’ schrieve’. En verkeerd kieze ko’j dus nie’. Eiges zuuke’ hoefde ok al nie’. ’t Kon nie’ ins: a’j wa‘ vroeg, dan wier ’t ow aongereik’. Hoe mäkkelik wil ’t hebbe’?
Vandaag de dag ku’j bej Broekman lunche’ en verköp de iesboer ok sükkelaoj. Die vrèmde combinaoties bestonde’ bej wies van sprèke al toen Huusse’ nog bej Duitsland hörde. De bakker verkoch’ ok beleg en bèj Jan Buurman koch’ je piepers per kilo en ’n stuk gebakke’ vis. Bej Alida Moorman ko’j vèrf kope’ en allerhande pille’. En as blaag kreeg je dan één (1) snüpke, aongebooje’ op ’n lèpel.
Ik kom d’r op umda’k lèès wa’j ien deze tied allemòl mot doen öm vuurwèrk te meuge’ verkope’. Waor is de tied da’j nor Liefrink, de poppedokter gieng vör rötjes, die gewoon los ien de winkel lage’, nève’ wa’ simpele vuurpijle en voetzoekers. Meer keuze was d’r gewoon nie’. Jao, je kon ok nog ’n rölleke klappertjes kope’. Of gewoon losse klappertjes ien z’n rond döske. Tsja, ien deze tied ku’j alles kriege’. Tiendüzzendknallers, megastriekers, vuurfonteine’, chinees siergrèj, mor vraog mor ’s öm zoiets simpels as klappertjes…
En a’j helemòl nèèrs mer terech’ kon, dan bood Steijntjes aon de Helmichstraot nog ütkoms’. Alles wa’j nie’ kon ète’ was daor te kriege’.
Smèrrige bus
Dur Joop Brons
Uit Mededelingen, Jaargang 42, nummer 5, 2017
Ik wier dur ’n bükske van Wim Daniëls onderlès wer herinnerd aon de meest vervèlende daag op de lèggere school. Vur ’t goeie begrip: ik von’ die schooltied ’n fees’. Vakanties waor gin eind aon kwam, messepötje op de spölplaots en ien strenge wienters slibbere’ op ‘n glèjbaon die almor langer wier. Rèkene’ en taol gienge’ mien betrekkelik mèkkelik af. Dat had wel tot gevolg da’k dur meester Janssen wier ütgekoze’ um misdienaor te worde’. Ien de drie hogste klasse’ van de lèggere school hè’k onder schooltied zwat iedereen die ien die tied doodgieng nor ’t ouwe kerkhof gebroch’. Mor ik was, as misdienaor dan, ok getüge op iedere brullef. Je zou onderhand dus dinke’ dat ’t altoos fees’ was op (en duk ok bütte’) school. Mor d’r zien ’n paor daag waorvan de griebels mien nog over de rug lope’ a’k d’r aon terugdink. Dat was as die smèrrige grieze (ien mien herinnering dan) bus op de plek kwam te staon waor now ’t gymlokaol van de Aloysiusschool steet. De schooltandarts. A’j wis’ dat ie kwam dan sliep je bekant al nie’ mèr. De gròtste belhamels wiste’ dan al te vertelle’ hoe je dör die beule’ tot bloedens toe wier gemarteld. Grote haoke’, grovve bore’ en ander gereedschap dat ien ’n timmermanskis’niet zou hebbe’ misstaon. Ik had één geluk: mien achternaam begon met ’n B, dus ik was althans bej mien ien de klas al snel aon de bört. Mor a’j toch Willemse’ hiette, dan ko’j de godsganse dag zenuwächtig zien totda’j eindelik met die grote kaort nor de bus mos’ lope’ vur de voltrekking van ’t vonnis. Verdove’ was d’r niet bej, erger nog: je kon volop meegeniete’ van ’t gejammer en gekreun ien de andere stoele’ ien de bus. Laoter begreep ik dat de èchte tandartse’ ok nie’ zo heel hoog opgave van de tandmonteurs ien de bus. Vrèmd genoeg hoefde niet iedereen üt de klas nor die bus. Wie verzekerd was (en dat was mor ’n inkeling) kon gewoon nor Jopie Berendsen die ien die tied nog ’t alleenrech’ had ien Huusse’. Ik hè’ wel ’s geprebierd um d’r ok op die manier onderüt te komme’. Mor toen mien um ‘n handtekening en de pepiere van thüs wier gevraog’, stoeng ik met de moel vol tande’. En nao al die jaore’ nog steeds, en nog wel met mien eige’ tande’! Misschien jüs wel dur die beule’ van toen.
Wat te näöle’?
Twidde persoon meervoud
Uit Mededelingen, Jaargang 42, nummer 4, 2017
Dur Joop Brons
Soms is Huusses as taol zelfs vur Huussenaore hoggere wiskunde. Vur sommige dinge’ hè’j ’n taoleknobbel nodig. De twidde persoon meervoud is ’n sprèkend vurbeeld, en dan hè’k ’t nie’ over een van de vörrige burgemeesters, die rond de eeuwwisseling zeg mor de erste Persoon van Huusse’ was. Tegeswoordig spöl ok de twidde Persoon al ’n hèvige rol ien Huusse’ as baos van de brandweer. En dat is dan nog steeds inkelvoud. Nee, as hier ik schrief over de twidde persoon meervoud dan bedoel ik ’t Huusses vur wat ien Hooghollands jullie wör genümd. Bej ons wör gillie tegen òllie gezeid. Of andersöm netuurlik. Wej hadde’ hier ’n blaosorkest dat ’t helemòl smèrrig miek, dur rond carnaval as Gillie vur Ollie dur Huusse’ te träöte’. Snappe’ gillie ’t nog steeds? Of bu’j de draod al ’n bietje kwiet? Toch kan ik ’t òllie niet duidelijker ütlegge’. En ’t lej nog iengewikkelder, want je kun ien ’t Huusses nie’ zegge’ ‘gillie vaoder’, mor wel ‘òllie bruur’.
En a’j hier over andere minse’ pròt – en nim van mien aon dat Huusse’ op dat punt net zo’n stad is as ieder ander dörp – dan sprèke’ ze bej ons van zillie. Of van hullie, mor dat vül meer as ’n soort van roddele’. En zej is netuurlik ok toegestaon. D’r zien zelfs van die minse’ die hunnie gebrüke’: mor da’s now echt héél fout Huusses. A’j dat allemòl lèès, dan ku’j begriepe’ dat ok minse’ die gin dialec’ sprèke’ duk ien de war rake’ en praote’ over ‘hun zeggen’ ien plek van ‘zij zeggen’. Um kort te gaon: Nederlands is al iengewikkeld, mor Huusses is helemòl nie’ mèr te volge’. A’j d’r tenminste nie’ bun gebore’ en groot gebroch’.
Eén geluk hebben wej. En dat is dat wej gin wullie, wollie of willie of andere onzin kenne’ vur wej of ons. Want op ons zien wej bar gek. Wej zien ummers nogal bezitterig aongeleid ien Huusse’. Onze moeder, onze Grad en ollie Bets, um mor ’s wat te zegge’. En netuurlijk hullie Piet. En laot al die büttestaonders mor näöle over da’ dialec’. Zegge’ gillie mor tege’ hullie: ’t kan wel krom zien, mor üteindelijk blief ’t wel òns Huusses. Dèh!
Wat te näöle’?
Ienhoud
Uit Mededelingen, Jaargang 42, nummer 3, 2017
Dur Joop Brons
Eindelik ok ‘s ’n bietje aondach’ vur de ienhoud zulle’ sommige’ lèzers bej dit stukske dinke’. Want bej ons ien Huusse’ wete’ ze over ’t algemeen goed raod met ienhoud en zeker a’j met ’n paor maote’ aon de teek stao’ te pruuve’. Mor over die ienhoud geet ’t hier nie’. Ik hè’ mien d’r duk over verbaos’ hoeveul ütdrukkinge’ ’n dursnee Huussenaor kan gebrükke’ um ’n maot aon te geve’. ’n Vurbeeld. Aon taofel zei ’t jong tege’ zien moeder: ‘doe mien nog mor ’n klädje van die zoerekool’. En dat wil dan zegge’ ’n schep, en zeker gin bordvol. Met brood ku’j nog vul meer kante’ op. ’t Mèrs’ fatsoenlik is te praote’ over ’n bòtteram of over ’n snitje brood. ’t Wör al lastiger as wör gevraog’ um ’n stukske of ’n hoemp, want dan blief je lich’ met de krümmels zitte’.
Soms zien verschille’ gevülsmaotig. A’j ’t over ’n lekker stukske meziek hèt, dan geet ’t over ‘n betrekkelik rustige geluidsproductie. Mar sprèk je over ’n hèvige drel meziek, dan is d’r èrder sprake van ’n flinke bak herrie. Ien ’t Huusses zien de ouwe maote’ ok nog niet helemòl ien onbrük gerak’. Ien de tuinbouw wör nog regelmaotig ien bunders gespraoke’. Tegeswoordig steet dat geliek aon ’n hectare, mor tweehonderd jaor terug had iedere streek zien eige’ maotvoering. Dat eigeste’ gel’ ok vur ’n mud, wat vandaag de dag geliek steet aon honderd liter.
Ien ons städje zien veul begrippe’ over ienhoud nog overend gebleve’. Nim now ’n bäkske koffie, wat geliek steet aon ’n kömke of ’n pötje. Oud-burgemeester Harrie de Vries wilde ’t begrip “’n Bakkie doen’ (onder de koffie iets deursprèke’) ienvoere’. Da’s nooit echt Huusses geworde’. Effe’ ’n pötje doen ok niet trouwes. ’t Is aordig um te zien hoe ien ons dialèc’ bej maotverandering ok duk de klank verander: kom wör kömke, pot wör pötje en toet verander ien tütje. Nog één vaag ienhoudsvurbeeld. ’t Mik groot verschil of je ’n kiend of ’n bouwvakker um ’n vüsvol spiekers stuur…
De enige die duidelijk maot wis’ te houwe’ was Alida Moorman vroeger. A’j ien hur winkeltje (’n mini-Kruidväätje) wa’ ha’ gekoch’ kreeg je durgaons wa’ te snoepe’. Ze stok de schep ien ’n pot snüpkes en rammelde daornao net zo lang met die lèpel tot ‘r nog mor één dröpke op lag.
Wat te näöle’?
Mien opa
Dur Joop Brons
Uit Mededelingen, Jaargang 42, nummer 2, 2017
Ik dink nog duk terug aon mien opa van moederskant. Toon Lippmann. Hej was de leste man die nog dur de gemeente Huusse’ wier betaold um met ’t blèk rond te gaon.
Wat was ik trots as ik vanüt de schoolklas zien geklepper hörde ien de Doelenstraot.
Heel Huusse’ lüsterde nor mìen opa as hèj aonkondigde dat d’r wer vleis te koop was ien ’t slachthüs wèges ’n noodslachting.
Hej was ’t sociaole medium bej ütstek, lang vurda’ ienternet bekend wier.
Hej verdiende zien geld as schoenlapper aon de Aoremse Poort, mor hej was zo druk met andere dinge’ dat ie vur ’t verzole’ hòs tied tekortkwam.
Op zondag liep hej met ’n sjèrp dur de kerk as kerkagent. Hej was ginneraol van de schutterej’, waorbej hej as commandant bej ’t vindele’ met ’t aftelle’ steevast riep:
En vur de driede maal. As klein kèrlje had ik trouwes de gròtste zörg dat hum wat zou overkomme’ bej ’t vuurvechte’.
Misschien wel ’n bietje üt eigenbelang, want hej nam ok de tied um prachtige vliegers vur mien te make’. En ik mocht ien zien werkplaots lüstere’ nor kienderprogramma’s op de radio.
Hej was altoos druk. Druk met Marjatta, waor hej mocht regissiere’. De hele familie spölde dan mee ien die stukke’ waorbej de zaol van Reintje de stadsschouwburg was.
Ik kreeg as blaag van hum ok wel ‘s ’n klein rölleke, ik herinner mien nog mien toneeldebuut as brürreke van Maria Goretti.
Hej was veurzitter van de dragersvereniging, waorveur hej bej iedere begrèffenis ien zien zwarte jas met ’n hoge zije mos’ komme’ opdrave’.
Opa was altoos ien vur ’n geintje. As ie ‘s ’n keertje laot thüs kwam van ’n aovendje pruuve’ en mien oma zei d’r wat van, dan had hej zien verhaol al klaor.
Op samenzwèèrderige toon prikkelde hej de nejsgierigheid van oma. “Ku’j zwiege’?” “Netuurlik”, zei zej dan, benejd wat d’r gieng komme’. “Hou dan de mond dicht”, en hej lachte zich verrèk.
De stadsumroeper is geschiedenis, de kerkagent bestee’ nie’ mer en ok de dragersvereniging is ter ziele.
Eiges is hej al meer dan vieftig jaor dood. Mor ien mien gedachte’ dink ik nog graag terug aon mien opa.
(Wat te näöle’?
