Strükkele' over sträöisel
Dur Jaap Brons
Uit Mededelingen, Jaargang 38, Nummer 5, 2013
’t Vierde Huusses Dictee lei alwèr achter ons. En ’t mot gezeid: ’t was nie’ mèkkelijk, mor wel heel ienteressant um te zien dat ’n volle zaol driftig mee zat te schrieve’. ’t Stukske over de nejje burgemeester was nie’ bedoeld um hur ’n oor aon te nääie’ as wel um ’t publiek op ’t verkeerde been te zette’. En dat lukte aordig. De mèrste luj strükkelde over woorde’ as sträöisel en joechjagge’. Dit was de teks’:
’n Vrouw as burgervaoder. Bèèter! Ik hed al gelèèze’ da’j hur um ’n bòdschap kun’ sture’. Onze moeders zeie’ ummers jaore’ terug al, a’j grünte’ of ’n stukske vèrrekesvleis gieng haole’: “en dink d’r um da’j um ’n bönneke vraog’”. Schuurmans is nog gruun ien Huusse’, mor ’t verschil tusse’ rooie’ en blaauwe’ lit d’r koud. Ze gee’ nie’ vur één klörreke. Wel vur twee huus’.
As Marianne met ’n hupse ketting um de raod veurzit ien de Valöm, vil op da’ al die pòlletieke drääiers inkel kwatse’ en joechjagge’ üt ängs’ um straks onderüt te gaon. Die van ons zien Huussese gèèle, Zandse keievrèters, en d’r zit ’n inkele slaotkont tusse’. Die luj näöle’ bekant tot mèllekerstied over geld dat d’r nie’ is. Dan mo’j as burgemeester ’n echte baonevèègster zien.
Ze mot mee ien die Huussese gebrükke’, die’j nèèrs anders vien’, zoas ’t vleiskeure’ en d’n èrste make’. En ze mot vurral deil ütmake’ van de schutterej: kieke’ nor ’t vindele’, ’t tèèrhüs aondoen en tusse’ de koninge’ dör ’t sträöisel bajjere’. Schuurmans wör gin beschèèrmheer bej de schutters. Marianne wör gewoon Sint Jänneke.
Winnaores wier (vur de darde keer op rej) Dinie Nijenhuis-Berns en bej de groepe’ gieng de prijs naor de Bevelanders (vur de twidde keer).
Stennis was d’r bej de ütverkiezing van ’t Huusses woord vur terras. De sectie Heemkunde had gekoze’ vur Büttezaol (iengezonde’ dur Annie Middeldorp-Jansen). ’n Woord da’ pas’ ien deze tied, waor de ene helf’ van de gaste’ binne’ blief zitte’ en de rest nor bütte’ geet um te kunne’ roke’. Mor met die keus was de (binne)zaol ’t helemòl niet ins. Massaol wier gepleit vur ‘züpstüpke’, ’n vondst van Lambert Nijenhuis. Üteindelijk liet de jury zich overtuuge’, met as gevolg dat Huusse’ nie’ één, mor zelfs twee woorde’ het vur ’t hooghollandse terras. Mar ’t moist van alles was netuurlijk dat d’r mar liefs’ 89 ienzendinge’ ware’ binnegekomme’. ’t Huusses lèèf’ en daor kunne’ we allinnig mor blej mee zien.
Wat te näöle’?
Husse’ en hangore’
Dur Joop Brons
Uit Mededelingen, jaargang 38, nummer 4, 2013
D’r is genoeg van Huusses gruune woordenschat dat nooit ’t Rooie Bükske het gehòld. En dan bedoel ik vurral ütdrukkinge’. Wieshede’ die thüs aon taofel wiere gebrük’, duk um de kiendere’ aon die eigeste taofel de mond te snoere’. Op ’n simpele vraog as “wa’ ète’ wej vammiddag” ko’j ’n antwoord kriege’ waor je niks wiezer van wier: “Husse’ met lange stèèrte’”. Of a’j wer ’s wat kwiet was en je vroeg aon ow moeder wor je ’t zou kunne’ viende’, dan wier je ok op ’n dwaolspoor gezet: “Op zolder achter de put.”
Bej ons thüs was nao ’n domme vraog steevas’ de ütdrukking te höre’: Je het ezels en hangore’. Mien moeder wou daor mor mee zegge’: klunze’ hej ien soorte’ en maote’. ’n Mooie kreet, zolang ’t mor tegen ’n ander wier gezeid.
Zo wiere’ ien ieder hüshouwe’ wel dinge’ geroepe’, die je laoter wer gebrükte’ um je eige’ kiendere’ af te kunne’ troeve’.
Enig verbaol geweld wier zonodig bej sommige ouders zo now en dan ok afgewisseld met ‘n meer hardhandig optreeje’. Ik hörde ooit ’n moeder tege’ d’r kiendere zegge’: A’j now nie’ snel de kieze’ op mekaor hou, dan krie’j ’n pak slaag da’j de twaolf apostele’ kun zien danse’. Ik kon mien toen lèvendig veurstelle’ dat die blaag niet ech’ verlège’ zate’ um zo’n bijbelse veurstelling.
D’r motte’ ien heel Huusse’ veul meer van die gezegdes zien, die van vaoder op zoon zien overgegaon. Nim mor as vurbeeld: ik hè’ honger as ’n zaoddorser. ’t Zou toch eeuwig zund zien as die krete’ straks verlore’ gienge’. Durrum is de sectie Heemkunde op zoek nor dat soort opmerkinge’ en vurral die nog niet ien ’t Rooie Bükske staon, of al èèrs ien Huusse’ aon de muur zien gespiekerd. ’t Is gin zeik op de greep: je doei ’t nie’ vur niks, je bewaor ’n stukske Huusse vur ’t naogeslach’. Stuur ze op, gif ze deur of douw ze ien de bus bej de Historische Kring.
En vergèt vurral nie’ te komme’ op 21 november nor ’t jaorlikse Huussese Dictee ien de Büttepoort. Die aovend staon we ütgebreid stil bej ’t Huusses. De ‘nejje’ ütdrukkinge’ komme’ dan vurbej, net as ’n nej Huusses woord vur terras. Iedere zichzelf respectierende kroegbaos ien de kom het tegeswoordig ummers ’t meubilair op straot staon, vermoedelijk um te vurkomme’ dat ie eiges op straot köm te staon.
Wie wit ’r ’n mooi Huusses alternatief vur ’t hooghollandse terras? ’t Moiste woord wör op 21 november bekendgemak’ en opgenome’ ien de volgende druk van ’t Rooie Bükske.
Wat te näöle’ (of nejje ütdrukkinge’):
Kienderfantasie
Dör Joop Brons
Uit Medelingen Jaargang 38, nummer 3, 2013
Kiendere’ lève’ ien ’n ’n heel eige’ dinkwereldje. En da’s mor gelukkig ok. Ik kende iemand die tege’ zien eige’ blage’ had gezeid dat Sinterklaos mor ’n bedinksel was van grote minse’, inkel bedoeld um ’t kleine grut de leste wèèke’ van ’t jaor zuut te laote’ blieve’. “En ow cente’ ien de tes te kunne’ houwe’,” docht ik toen bej mien eige’. Zo’n opstelling vien’ ik now ’n vörm van kiendermishandeling, pure diefstal van de moiste tied üt de jeugd. Mor lao’k vurral vur mien eige’ praote’: ik koester die herinneringe’ aon 5 december as ’n kostbaore schat. Ok al leek die sinterklaos meer op ’n oom en verrèkte mien tante zich zwart te laote’ make’. De cadeautjes waore’ niet groot, mor ’t fees’ was büttegewoon.
’n Kiend lit zich de fantasie nie’ lich’ afpakke’. Ik hè’ ’n nichtje die ’n hele bank vol poppe’ stoeng te dirigiere’ as was ’t ’n kienderkoor. En wie ken d’r gin blage’ die zich ienbeelde’ dat ze tusse’ allemòl lèège döös ien ’n volle winkel speule’? De mottekis’ bej ons op zolder was altoos wer goed vur ’n verkleedpartej of ’n toneelstukske. En welk jöngske is nog nooit Johan Cruijff gewès’? Kiendere’ lève ien hun eige’ wereld en daor ku’j bèter mor heel zünnig op zien.
Soms zelfs is die fantasie te mooi um dur grote minse’ bedoch’ te worde’.
Zo reej ik ooit met mien dochter achterop de fiets over de Eldense Diek, die ze ien Elden trouwes de Huussese Diek nümme’. ‘t Kiend praotte de godganse weg honderdüt. Mor opins wier ’t heel stil acherop. Gek van pèèrde’ zag ze ’n hings’ ien de wei onderaon d’n diek. Mien was ’t bees’ ok al opgevalle’, al was ’t mor umdat de hings’ zo zichtbaor ‘hingstig’ was aj mor kon dinke’.
Mien dochter was dat opgewonde’ aonhangsel ok al opgevalle’.
“Wacht ’s ekkes papa,” zei ze. “Dat pèrd daor krieg ’n veule’.”
“Hoe kom je dor now wer bej?” vroeg ik d’r.
“Dat kuj toch zien”, was d’r eigewieze antwoord. “’t èrste peutje is d’r al üt.”
Wat te näöle’?
Pipo’s schuld
Dör Joop Brons
Uit Mededelingen jaargang 38, nummer 2, 2013
De blage’ van tegeswoordig wete’ nie’ mer wa’ speule’ is, hör je duk (vurral ouwere) minse’ zegge’. Ze zitte’ de godsganse dag achter ’n beeldschèèrm, zonder dat ze d’r weet van hebbe’ of ’t bütte’ now règen of snej’. “Da’was ien onze tied heel anders”, wör d’r dan achterop gezeid.
A’j d’r over naodink, mo’j toegeve’ dat ’t jonge grei vroeger wel nor bütte’ mos’. D’r was gin tillevisie en nauwelijks tillefoon. Dus a’j mekaor wou sprèke’, dan zoch’ je mekaor op.
Van de andere kant: je kon altoos stoepbande’. ’t Enige verkeer dat ik mien eige’ herinner was melkboer Jan Bouwmeister, met zien pèrd en wage’. D’r was dan wel gin tillevisie, mor ’t beslaon van zien hitje dör Jo Veenhüs, de smid, was op zich al ’n spannende vertoning.
Of nim tolle’. Mo’j now ’s prebiere’. De kans is gròtter da’j eiges met de zweep krieg, omdat ’n tölleke now eenmaol zien eige’ weg geet, ongeach’ of daor now auto’s aon geparkierd staon. Mien opa miek ien die tied de prachtigste vliegers vur mien. ’t Bleef gedurig ’n gevech’ um de vlieger hoog te houwe’ en toch zoveul meugelijk briefkes langs ’t töwke umhoog te wèrke’.
Voetballe’ of verstoppeltje speule’: ’t kon allemòl gewoon op straot. ’t Was ’n biezondere tied. Ik was zeker niet d’n enige die met ’n mes ien de tes nor school gieng. Alle jongens spölde’ ummers messepötje op de spölplaots.
De ummekeer kwam met de tillevisie. Dappere Dodo en Pipo de Clown, die twee hebbe’ de blage’ van straot gehòld. Op woensdagmiddag dook je met ’n hele klüt kiendere’ èèrs ien de buurt nor binne’ vur ’t kienderürreke, dat trouwes hoogüt ‘n half uur duurde.Alle schoene’ wiere’ tege’ de klok van vijf ien de gang op ’n hoop gemieterd. ’t Magische ding wier aongezet en nao pakweg een of twee minute’ verscheen d’r ’n piepklein zwart-wit beeld ien ’n hele grote brünne kast. Wej smulde’ d’r van. En de kiendjes ien donker Afrika trouwes ok, want je kwam niet weg vurda’j ’n cent ien ’t missiepötje had gedaon. En da’s ien deze tied heel anders.
(Wat te näöle’?
Huusses ien opmars
Dör Joop Brons
Uit Mededelingen, Jaargang 37, nummer 4/5, 2012
len tied van crisis kieke' minse' graag achteröm, figuurlik dan. Iedereen hèt 't dan over de goeie ouwe tied, mor vergèt de élend üt die daag'. 't Zien vurral de mooie dinge' die bejblieve'. Ok 't Huusses is, misschien wel um die reeje' met 'n opmars bezig. Dat zou je kunne' concludiere' üt 't grote aontal schrievers bej 't jaorlikse
Huussese Dictee. Zwat iedereen ien de zaol van de Büttepoort schreef op 22 november mee en met minder ketsers dan vurgaonde jaore'. Hieronder de teks' van
't dictee, waorien Diny Neijenhuis (losse schrievers) en De Smèrzakke' (groepe') zich liete' zien as de stèèrkste' onder de beste'.
I Gin honger mer ien Huusse' De tied da'j ien Huusse' 's aoves met 'n lèège bük onder de dèèkes kroop is vurbej. De jaore' van 'n inkel snitje mè' wa' kaoie', 'n petieterig stukske wors' bej de boeremoes en tot snot gekòkte andievie zien geschiedenis.
Ok de lookslaowt, 't breudje stip of 'n vrètsel smouzebone' zien al zwat vergèète'.
II Tegeswoordig krüppe' ze bej mekaor aon 'n töffeltje en vrèète' zich 't mök aon büttelands grej. Middagèète' doen ze now 's aoves. En tusse' de middag zitten ze - afgaond op de naam - op het terras van 't clubhüs van St. Petrus en pruuve' van 'n glääske wien en 't goeie lèève'.
III Now sleet de crisis wer toe. Mor Huusse' lit zich nie' gek make'. Honger was van eertieds. Gin koerkende mage' mer ien ons städje, en da' köm vurral dur de gemeente. Inkel al van 't idee um hier 'n bus aon dräödjes te laote' lope' het iedereen het heel Huusse' al gegèète' en gedronke'.
't Gròtste probleem zat ien de 'lange' klinkers. Wa'j ien Huusse lang ütsprèk, schrief je met 'n dubbele klinker: dèèkes, èète'. Die aovend wier ok 't Huussese woord vur trolleybus. bekend gemak': Strükkelbus. De jury koos vur dat synoniem vur de draodbus, umdat d'r al 'n college over is gestrükkeld, 't hele proces bol steet van valle' en opstaon en de bus eiges nor verwachting strükkel over 'n meerdheid ien de raod. 't Woord wier verzonne' dur Sjaak Benders. Tot slot nog één vermakelik zinneke üt 't taolspel Tien vur Huusses: De venter trok zien rèègenjas üt en begon 't fernüs te potlooie'. Die wou ik ollie nie' onthouwe'.
Op ’t stüpke blieve’!
Dur: Joop Brons
Uit Mededelingen, jaargang 38, nummer 1, 2013
As je as kiend ’n bòdschap mos’ doen, dan kreej’ van ow moeder duk ’t advies mee: ‘netjes op ’t stüpke blieve’. Dat was mekkelijker gezeid dan gedaon. Ien ’t centrum van Huusse’ brok je ien die tied zwat de nek over de stoepen ien allerlei hogtes, met en zonder hindernissen en ien alle meugelijke bestarotinge. De ene stoep was ’n stoeptegel hoog en ’n krappe stoeptegel breed, ’n ander had inkel bej de veurdeur ’n soortement träpke en um de haverklap zat ‘r ’n rooster, waordeur spulle’ van büttenaf ien de kelder konde’ worde’ gelaoje’. Je kon toch ummers bezwaorlik met ’n mud piepers dur ’t hele hüs sjouwe’. En wat te dinke’ van de niet te onderdrukke’ drang van iedereen um de eige’ stoep af te schèrme’ me’ alle soorte’ hekwerke’. Ik kan me bejvurbeeld ’t kwartronde hek béj juffrouw Hulsman vur de deur nog lèvendig vur de gees’ haole’. Blief met al die ongein mor ’s netjes op ’t stüpke.
De gemeente het bej één van de veule komplanne’ ’n end gemak’aon de Huussese stoepterreur. Inkel béj de Gelderse Gèvel ien de Langestraot is d’r, gelukkig mor, nog ’n ouwerwets stukse stoep bewaord gebleve’. Kiek mor ’s goed a’j ien de buurt kom.
Hoe köm ’t trouwes toch da’j ien ’t Huusses de oe-klank net zo duk as onregelmaotig dur ’n uu-klank wör vervange’? Je praot hier van stoep, mor as verkleinwoord wör ’t ienins ’n stüpke. En dat eigeste gel’ vur snoep (snüpke), schoen (schüntje) of voet (vütje). En dat terwijl ien woorde’ as gruun en bruur altied de oe dur de lange uu-klank wör vervange’. En dan zien d’r nog gevalle’ dat ’n oe ’n oe blief: zoas boer en zien koeie’. En om ’t simpel te houwe’ zien d’r ok nog woorde’ die inkel ien ’t Huusses ’n oe kriege’, ik nüm stoemp, zoer en schoeks. En dan hè’k ’t nog nie’ ins nie’ gehad over raore combinaosies as gruunboer of poetsdükske. ’t Zal allemòl wel wat van doen hebbe’ met onze Duitse afkoms’.
Mor, hoe dan ok: ‘t blief ’n heel gedoe mè die raore Huussese oe van ons.
(Wat te näöle’?