Historie in straatnamen
Uit Mededelingen, jaargang 8, 1983, nr. 2
Wanneer wij in navolging van Poelhekke de Huissense straatnamen toetsen aan de geschiedenis van de stad, dan kunnen zij in drie soorten worden verdeeld.
1) Allereerst zijn er de straten, die reeds zeer lange tijd hun naam dragen, Op een totaal van 233 namen, die Huissen momenteel rijk is zijn er 52, waarvan de naam teruggaat in een ver verleden. Namen als Arnhemse Poort , Burchtgracht, Huttenstraat, Steenbergerveld 2) Vierakker(se) straat en Zandkamp 2) dateren veelal reeds uit de 16e eeuw 3 soms zelfs vroeger. Eén van die oude straatnamen is sinds kort gerehabiliteerd, waarmee dan "Achter de Gracht" is bedoeld, een straatnaam, die enkele jaren geleden in ere werd hersteld.
Naast die groep oude straatnamen , bestaat de tweede categorie uit die straten, welke herinneren aan Huissens rijke verleden. De invoering van die straatnamen onder de burgemeesters Dony en Terwindt kan het best als willekeurig gekenschetst worden. Vier burgemeestersnamen werden vereeuwigd; te weten Canis, Pilgrim, Baron Van Voorst tot Voorst en Helmich. Weliswaar sloeg men bij het vergeven van de naam Pilgrim in feite drie vliegen in één klap (burgemeester J „F. Pilgrim (1785-1814), J.E.E. Pilgrim (1814-1850) en J.A. Th. Pilgrim (1850-1865)) al is slechts de eerstgenoemde met die straatnaam geëerd toch blijft de vraag, waarom men de overige drie 19e burgemeesters: Vemer (1866-1867), Kolfschoten (1867-1876) en Masion (1876-1886) nooit door middel van een straatnaam heeft vereeuwigd. Met het eren van Huissense burgemeesters uit vroeger eeuwen is het helemaal droevig gesteld. Slechts Jacob Canis (overleden 1614) is er tot op heden in geslaagd zich een naam te verwerven, terwijl Huissen toch meer burgemeesters heeft gehad, die een vermelding verdienen. Wij noemen in dit verband slechts burgemeester Bernard Veeren, die in 1672 de stad behoedde voor een plundering door Franse troepen, én burgemeester Arndt van Will, die tussen 1640 en 1644 de Huissense rechten en privileges met hand en tand verdedigde tegenover de landsheer; keurvorst Friedrich Wilhelm van Brandenburg. Ook bij het vernoemen van de Huissense gilden heeft een zekere willekeur plaats gehad. Naast een Gangulphus- en Laurentiusstraat is er wel het Jorisplein, maar aangezien het St. Gangulphusgilde in 1536 ontstond uit een fusie van het St. Joris- en het St. Anthoniusgilde, blijft de vraag waarom men het laatstgenoemde gilde geen "eigen" straat heeft vergund. Mogelijk kan ooit de Muntstraat omgedoopt in Anthoniusstraat, want deze straat die moet herinneren aan het muntrecht, dat Huissen heeft gehad, is hiervoor het meest geschikt, daar in Huissen zowel in de 13e en 14e als in de 17e eeuw weliswaar vele munten zijn geslagen, maar niet door de stad zelf, doch door de landsheer.
Tenslotte de derde categorie, te weten de verdwenen straatnamen. Vier van de negen verdwenen namen kon men in de kom vinden.
Allereerst de Bloemerstraat (Vicariestraat) , waarvan de vermelding van de oude straatnaam nog wel bewaard is gebleven in het onderschrift op het betrokken straatnaambord. Dat is helaas niet het geval bij de overige, zoals Hubersgas (St. Huibersgas) en Raamsgas (beide namen. voor de huidige Bruinstraat) De reeds uit de middeleeuwen stammende namen Oude Kerkhof 2) (Molenaarstraat) en Gravekamp 2) (het gebied tussen de Touwslagersbaan en de Stadswal) zijn geheel uit het "straatbeeld verdwenen.
Dat geldt in mindere mate voor de Laak 2) waar de namen van het café-restaurant en het huis van de fam. Van Vorselen de herinnering levendig houden. Tenslotte herinnert ook niets meer aan de 1e, 2e, 3e Zandsestraat (resp. Van Wijk-,Vlier-. en Elsstraat)
Tenslotte kan gesteld worden; dat Huissen met in totaal rond tachtig "historische" straatnamen op een totaal van 233 beslist niet karig bedeeld is. Te hopen is echter wel dat in de toekomst De Zilverkamp iets beter bedeeld zal worden) want drie historische namen is wel bijzonder weinig.
NOTEN:
1) Prof OdraJ;J. Poethekkeg Mijmeringen over Gelderse straatnamen in: Gelders Mengelwerk Korte bijdragen tot de Geschiedenis van Gelderlando Zutphen, 1979 ( (pag. 55-62)
2) Behoort tot de categorie van oorspronkelijke veld- en perceelsnamen, die allengs straatnamen zijn geworden en aldus in het namenregister voorkomen.
Ook in de betrokken bijlage zijn zij met "2)" aangeduid.
BIJLAGE !: STRAATNAMEN DIE VAN OUDSHER VOORKOMEN.
|
Achter de Gracht Arnhemse Poort Bloemstraat Bredestraat Brouwketel 2) Burchtgracht (straat) Damstraat Driegaardsestraat Duisterestraat De Geer 2) Gelderse Hoek 2) Hazekamp 1) en 2) Herenland 2) Hogewoerd Hoeve 20 en 30 Huttenstraat Kamervoort(sestraat) 2) |
Kampstuk 2) Karstraat Karbrugsevoetpad Klaphek 2) Kortekerkstraat Laaksevoetpad Langekerkstraat 4) Langestraat 5) Loostraat 2) Looveer Looveerseweg Markt Nieuwe Diep 2) Paasavond 2) Pannerdense voetpad Papestraat Rietkamp 2) |
Rijnstraat Selleltand 2) Stadsdam Steenbergervel d 2) Struifstraat Tempelierenstraat Tienmorgen 2) Touwslagersbaan Vierakker(se)straat Vliegaansepad 2) Walstraat 6) Weverstraat Wijngaarden 7) Zandkamp 2) Zandsedwarsstraat Zandsevoetpad |
1) Voor deze naam heeft de oorspronkelijke Rietkarnp plaats moeten maken.
De naam Rietkamp is ter onrechte gegeven aan de uitbreiding hoek Bredestraat-Loostraat
2) Zie noot 2) op pagina 650
3) Vroeger ook wel : Hoevensestraat.
4) In de 16e eeuw: Kerckwegh.
5) In de 15e eeuw: Arnhemsche Strait.
6) Vóór de oorlog in de volksmond "Achter de Muur" genoemd. Burgemeester Helmich betitelde deze straat in de raad eens als "Boulevard des Italiens".
7) Verbastering van: Wigartz Have.
BIJLAGE 2: STRAATNAMEN DIE HERINNEREN AAN HUISSENS HISTORIE
|
Bosmanstraat Canisplein 1) Conventstraat Doelenstraat Eversstraat 1) Gangulphusstraat Van Gelrestraat 1) Gasthuisstraat Grevenvelde 2) Helmichstraat |
Holthuizerdreef 2) Huismanstraat 1) Jorisplein Van Kleefplein 1) Van Kleefstraat 1) Van Laerweg 1) Laurentiusstraat Malenborch Muntstraat Neercasselstraat |
Nielant 2) Peperstraat Pilgrimstraat Rijkenstraat 1) Vicariestraat Van Voorststraat 1) Van Wijkplein 1) Van Wijkstraat 1)
|
1) Helaas zijn deze straatnamen onoordeelkundig gecoupeerd„ waardoor niet te zien is welke persoon bedoeld wordt.
2) Zie noot 2) op pagina 65.
BIJLAGE 3: VERDWENEN STRAATNAMEN
|
Bloemerstraat Hubersgas (ook: St. Huibersgas) Laak 1) en 2) Leprozeri estraat Oude Kerkhof |
Raamsgas Roesgas 3) 1e Zandsestraat 2e Zandsestraat 3e Zandsestraat
|
1) Wél is er nu de "Laakstraat" in plan Binnenveld.
2) Zie noot 2) op pag. 65.(voor de tabellen)
3) Straat tussen Apollotheater en zadelmakerij Kerstens ook wel WeejeschèlIersgàske genoemd naar de daar woonachtige teenhoutschilIers.
TOEVOEGING
Kortgeleden is mede op advies van de Historische Kring - de naam van de oude toren in de stadsmuur aan de Walstraat, "de Malenborch" vereeuwigd in een straatnaam, kort nabij de plaats waar de sterkte heeft gestaan. Niemand heeft zich daarbij herinnerd, dat de "Malenborch" reeds eerder werd vernoemd.
Blijkens het in '60 verschenen "Straatregister van de gemeente Huissen (uitgave: Harry Jeurissen, Struifstraat 1, Huissen) bestond toentertijd (p. 51) de "Malenborchstraat Zij kende slechts één huisnummer (nr, 1) voor het pand "Smederij J. A. Veenhuis". "Malenborchstraat" was de naam voor het straatgedeelte tussen Langekerkstraat/Walstraat en hoek Van Neercasselstraat voordat deze straat werd doorgetrokken. De naam "Malenborchstraat" heeft daarna opgehouden te bestaan en sindsdien heet de gehele straat vanaf Mariaplein tot Langekerkstraat/ Walstraat: Van Neercasselstraat