Achter de Gracht of Duisterestraat ? (Uit Medelingen jrg. 2 nr. 5)

B. en W. vroegen Historische Kring om advies:

Achter de Gracht of Duisterestraat?
(Men zie de illustraties op pag. 110 en 136)
Sinds enkele jaren draagt het weggetje tussen Helmichstraat (hoek Warenhuis Janssen) en Stadswal (langs Hubertsland) officieel de naam: DUISTERESTRAAT, ofschoon het weggetje in de volksmond altijd als ACHTER DE GRACHT bekend is geweest. Nu het pad een nieuw wegdek heeft gekregen en over de juistheid van de straatnaarngeving verschil van mening bestaat, wil het gemeentebestuur wel eens weten wat
nu juist of onjuist is. B. en W. hebben de Historische Kring Huessen
om zijn advies gevraagd. Het bestuur heeft het volgende medegedeeld c.q. geadviseerd. (Voor de verwijzing naar de cijfers zie men het fragment van de kaart van 1586 op pag. 110).

Duisterestraat
". . . De naam Duisterestraat - die overigens ook in andere Betuwse plaatsen voorkomt - wijst op grote ouderdom. Oedin merkt op, dat de duistere straten steeds in verband staan met een "loo". Zo leidt - hem
citerend - de Duisterestraat in Doornenburg naar de Loohof. De Huissense Duisterestraat is het verlengde van de Loostraat; wellicht een oud heiligdom in het oorspronkelijke gebied Upt Loo '? (Oedins veronderstelling, dat het einde van het Duisterestraatje in Huissen nog een markant plekje is omdat er nog een Mariabeeld staat, is echter volkomen onjuist, aangezien de plaatsing van het (eerste) Mariabeeld pas uit 1936/37 dateert, na de ontsluiting van het plan-Johannahoeve) .
Het Duisterestraatje vindt men als "Dat duystere straitgen" (nr. 5) " tweemaal aangegeven op een tiendenkaart uit 1586. Zoals uit de kaart blijkt, vormde de Duisterestraat - (tot aan de bebouwing in het midden van de jaren dertig niet meer dan een smal weggetje) - de verbinding van de Loostraat (hoek Lange/Korte Loostraat) met de gracht langs de stadsmuur (6) ter hoogte van de toren Ravenborch (2). Langs deze stadsgracht liep een smal weggetje, een paadje, vanaf de Arnhemse Poort langs de Malenborch (1) en Flavenborch (2), tot aan de Vierakkerse Poort (3).

ACHTER DE GRACHT OF DUlSTERESTRAAT ?
Dit paadje bestond nog totdat na de oorlog met de aanleg van de Stadswal werd begonnen. De Duisterestraat mondde op dat paadje uit ter hoogte van de pand van de fam. Gertsen en Saat. Tot op dat punt ook heette het weggetje "Duisterestraat". Hier eindigde het dus. Door de aanleg van de Stadswal is dit punt geheel verdwenen zoals ook de oude gracht sindsdien is gedempt. De Duisterestraat eindigt nu dus bij de Stadswal tussen de beide flatgebouwen.

Achter de Gracht
Het nu verharde weggetje vanaf de Stadswal tot aan de Helmichstraat is niet het verlengde van de Duisterestraat, maar het laatste restant van het hiervorengenoemde paadje langs de Stadsgracht, dat altijd Achter de Gracht werd genoemd. Doordat de Stadswal de verbinding Duisterestraat-Achter de Gracht totaal heeft doen verdwijnen, heeft het de schijn alsof Achter de Gracht de verlenging is van de Duisterestraat.
Zij is het dus niet, maar liep - zoals opgemerkt - parallel aan de huidige Stadswal tot aan de Arrhemse Poort. De betrokken situatie zou uit een plattegrond van vóór de Stadswal-aanleg duidelijk worden. l-loe het laatste restant Achter de Gracht de naam Duisterestraat heeft kunnen krijgen, is ons een raadsel.

Advies
Op grond van het vorenstaande mogen wij resumerend vaststellen:
a. de straat tussen Van Voorststraat en Stadswal draagt terecht de naam Duisterestraat;
b. het weggetje tussen Helmichstraat en Stadswal draagt sinds een aantal jaren ten onrechte de naam Duisterestraat. '
Wij zouden Uw College derhalve willen adviseren om het onder b. genoemde weggetje de naam ACHTER DE GRACHT te hergeven. Indien Uw College t.z.t. overgaat tot het aanbrengen van explicaties bij de straatnamen zouden wij ten aanzien van ACHTER DE GRACHT willen voorstellen de vermelding: WEG LANGS WESTELLJKE STADSGRACHT'.

Oude Kerkhof
Wij zouden van deze gelegenheid overigens graag gebruik willen maken om Uw Collegeer op te wijzen, dat het alleszins te betreuren is dat enkele jaren geleden tevens een andere eeuwenoude straatnaam is verdwenen, namelijk het OUDE KERKHOF, dat thans Molenaarstraat is geheten, welke naam aldaar geen enkele historische betekenis heeft.
Wij kunnen ons voorstellen, dat het bezwaarlijk is om de nieuwe naamgeving te herzien. Wij zouden het echter bijzonder op prijs stellen indien t.z.t. als explicatie bij het straatnaambord "Molenaarstraat" zou worden vermeld: VOORHEEN "OUDE KERKHOF". U vindt de naam ALDE KEHCKHOF (7) eveneens op het kaartfragment en wel uiterst rechts, in het midden, het ovaalvormige perceel. . . .", aldus de brief van het bestuur van deHistorische Kring Huessen aan B. en W.
De Historische Kring is overigens van gemeentewege uitgenodigd êeen bestuurslid als vertegenwoordiger van de Kring af te vaardigen naar de Commissie Straatnaamgeving. De Kring-vertegenwoordiger
heeft inmiddels reeds i.o.vanhet bestuur schriftelijk een voorstel ingediend nopens de straatnaamgeving in de 3e fase van het plan-Zilverkamp, dat van gemeentewegevoorgesteld wordt "Groot Holthuyzen" te noemen, ofschoon het hier om het oude Kleefs-hertogelijke leengoed Hilthuisen of Holthuizen gaat.
Groot- en Klein Holthuizen zijn de namen van de resp. boerderijen (Hoogerbrugge en Van Essen) .Van dit leengoed zijn de beleningen bekend vanaf 1392 - 1799.
Wij komen op ons voorstel, dat gebaseerd is op de historie van Holthuizen, nog nader terug.

Snipper
Moord op Holthuizen
"1795. Den 11 January is Theod: Brandts oud 60 jaar voor het plunderen
der Keiz: Croaten des nachts op Holthuijsen hoofd en hand afgeslagen".
(Doodboek R.K. Parochie)